Gerrit Jan van der Veen

Kort na de capitulatie van Nederland in mei 1940 eiste de bezetter van leden van onder meer de Luchtbescherming, dat zij een Ariërverklaring ondertekenden, waarmee ze aangaven geen Jood te zijn. Van der Veen weigerde dit uit principiële overwegingen.

Eind 1941 werd de Kultuurkamer opgericht. Kunstenaars, schrijvers, muzikanten en podiumartiesten moesten zich hier bij aansluiten, wilden zij hun beroep kunnen blijven uitoefenen. Van der Veen was hier fel tegen en werd mede-initiatiefnemer van een ‘Adres aan Seyss-Inquart’, die als Rijkscommissaris de belangrijkste vertegenwoordiger van de Nazi’s in Nederland was. Het adres werd ondertekend door 1902 kunstenaars.

Ook zamelde hij geld in ter ondersteuning van kunstenaars die weigerden toe te treden tot de Kultuurkamer en schreef bijdragen voor de Brandarisbrief, een op kunstenaars gericht illegaal blad. Vanaf mei 1942 was hij redactielid van het illegale blad De Vrije Kunstenaar, waarin de Brandarisbrief werd opgenomen.

In de zomer van 1942 was Van der Veen één van de oprichters van de Persoonsbewijzencentrale (PBC). Dit werd een belangrijke verzetsorganisatie die zich bezighield met het vervalsen van onder meer persoonsbewijzen, Ausweise en stamkaarten voor in eerste instantie Joodse onderduikers, maar later ook voor anderen.

In 1943 kreeg Van der Veen een leidinggevende positie in de Raad van Verzet; een landelijke koepelorganisatie van verzetsgroepen. Als medeorganisator en deelnemer was hij betrokken bij diverse overvallen en brandstichtingen. De belangrijkste waren de overval op de cartotheek van het Gewestelijk Arbeidsbureau in Amsterdam in februari 1943, de overval op het Amsterdamse Bevolkingsregister in maart 1943 en de overval op de Algemene Landsdrukkerij in Den Haag in april 1944. Bij deze laatste werden 10.000 blanco persoonsbewijzen buitgemaakt.